phân biệt Dendrobium williamsonii và Dendrobium cariniferum

Dendrobium schildhaueriOrmerod & H.A. Pedersen 2003 và Dendrobium schrautiiSchildh. 2006, trong bộ sưu tập do Luật sư Karel Petrzelka, Cựu Tổng lãnh sự Cộng Hòa Tiệp gửi cho. Nay xin nói rõ lại. 

Dendrobium schildhaueriOrmerod & H.A. Pedersen 2003 

dendrobiumschrautiischildh1
Ảnh: Karel Petrzelka
dendrobiumschrautiischildh2
Ảnh: Orchid species
dendrobiumschrautiischildh3
Dendrobium virgineum
Ảnh: Chu xuân Cảnh

Karel Petrzelka cho biết đã thấy tại Sông Bé, Lộc Ninh. Theo The Internet Orchid Species Photo Encyclopedia (Orchid Species) cây Dendrobium schildhauericó mọc tại Miến Điện, Thái lan, Lào và Việt Nam. Nhưng khi tìm hiểu mới biết cây này chỉ là đồng danh (synonym) của cây Dendrobium virgineumdo Rchb. f công bố vào năm 1884 và cây Dendrobium kontumensedo Gagnep. công bố vào 1932. 

Theo nguyên tắc, tên nào công bố trước sẽ là tên chính thức, tên nào công bố sau chỉ được coi là đồng danh. Sở dĩ có tình trạng này là khi các khoa học gia thấy một cây lan khác lạ, nghĩ đó là một cây lan mới cho nên đặt tên và công bố. Trường hợp này rất thường tình vì mấy ai có thể biết hết tất cả những cây lan trên thế giới. Do đó cây Dendrobium virgineumRchb. f 1884 là tên chính còn Dendrobium kontumenseGagnep. 1932 và Dendrobium schildhaueriOrmerod & H.A. Pedersen 2003 chỉ là đồng danh mà thôi. 

Dendrobium schrautiiSchildh. 2006 

dendrobiumschrautiischildh4
Ảnh: Bùi xuân Đáng
dendrobiumschrautiischildh5
Ảnh: Bùi xuân Đáng

Đồng danh: Den. phiChristenson 
Tên Việt:chưa có. 
Mô Tả:Phong lan đặc hữu của Việt Nam, thân cao 30-45 phân có lông đen, lá 4-6 chiếc, dài 8-10 phân, ngang 2-2.5 phân. Hoa 2-3 chiếc ở gần ngọn thân cây xanh lá, to 4-5 phân, lưỡi hoa lộn ngược lên trên. 
Nơi mọc:Karel Petrzelka đã thấy tại Đầm Ron, Đà lạt, Lâm Đồng. 

Người ta thường nhầm lẫn cây lan này với cây Den. williamsoniivì thân, lá và hoa của 2 cây rất giống nhau. Tháng 3 năm 2010 chúng tôi đã thấy cây lan này nở hoa tại vườn của anh Lê Trọng Châu ở Đà lạt, nhưng cứ nghĩ đó là cây Den. williamsoniivà sau này mới biết đó là cây Den. schrautii. Theo sự phân tích các khoa hoc gia, hoa củaDen. schrautiinở lộn ngược, lưỡi hoa hướng lên trên và thân cây cao hơn và mảnh mai hơn. Den. williamsoniilưỡi hoa chúc xuống phía dưới, thân ngắn và mập hơn. 

dendrobiumschrautiischildh6
Den. schrautii 
Ảnh: Nguyễn minh Đức
dendrobiumschrautiischildh7
Den. williamsonii 
Ảnh: Bùi xuân Đáng

Ngoài ra người ta cũng thường nhầm lẫn cây Den. williamsoniivới cây Den. cariniferum. Khi được hỏi về sự khác biệt của những cây Dendrobium này, khoa học gia Tiến sĩ Andre’ Schuiteman của vườn Thảo mộc Kews cho biết: Den. schrautii(Den. phi) hoa nở lộn ngược và Den. cariniferumkhác với Den. williamsoniiở chỗ Den. cariniferumcánh hoa có sống nhọn và cuống hoa cũng nhọn, còn Den. willliamsoniitròn hơn. (They are certainly fairly similar. Dendrobium schrautii(syn. D. phi) can be recognised by the upside down (not resupinated) flowers. D. cariniferumdiffers from D. williamsoniiin the sharp keels on the sepals and ovary. D. williamsoniihas a terete ovary). 

Tiến sĩ Jan Ponert, vườn Thực vật Prague, Cộng Hòa Tiệp cho biết: Hoa của Den. cariniferumtrong họng hoàn toàn mầu cam, trong khi Den. williamsoniicánh hoa mầu trắng hay vàng nhạt và lưỡi hoa mầu vàng và chỉ có mấy lằn mầu cam ở giữa lưỡi hoa, (those the whole throat being orange is cariniferum. The throat of williamsonii is white and only line of orange on the middle of the lip. Sepals and petals are white lip is yellow.) 

Tiến sĩ Geoff Stocker, Úc Đại Lợi cũng cho biết rằng nhiều khoa học gia cho rằng 2 cây cũng chỉ là một, nhưng cây Den. cariniferumsống ở cánh hoa nhô cao hơn, cònDen. williamsoniicó sống thấp hơn. (Den. cariniferumhas prominent keels on the back of th sepal while Den. williamsoniihas only small keels). 

Có người cho biết hoa Den. cariniforumlâu tàn hơn là Den. williamsonii, nhưng không rõ có đúng hay không? 

dendrobiumschrautiischildh8
Den. cariniferum 
Ảnh: Karel Petrzelka
dendrobiumschrautiischildh9
Den. williamsonii 
Ảnh: orchideenforum.info

Chỉ có một cây Den. schrautii vừa mua được, lại không mẫu hoa nên đành tìm hiểu qua lời giải thích của các khoa học gia kể trên. Các bạn yêu lan có sẵn mẫu vật trong tay xin hãy vui lòng kiểm nghiệm các sự phân tích kể trên và xin cho biết. 

Nhận xét